Definicja CENTO

Co oznacza CENTO (z angielskiego: Central Treaty Organization) Organizacja Paktu Centralnego, wojskowo-polityczne porozumienie zawarte z inicjatywy USA w Bagdadzie 24 lutego 1955 poprzez rządy Iraku i Turcji (pakt bagdadzki), do którego przystąpiły w dalszym ciągu: Ogromna Brytania (4 kwietnia 1955), Pakistan (23 września 1955), Iran (3 listopada 1955). Po przejęciu władzy w Iraku poprzez lewicowych wojskowych w 1958 państwo ten przestał współpracować z członkami paktu i w 1959 opuścił jego struktury. Wówczas pakt przyjął nazwę CENTO i przeniósł swą siedzibę z Bagdadu do Ankary. USA oficjalnie nie były członkiem organizacji, ale posiadały szczególny status i od 1956 uczestniczyły w pracach trzech komisji CENTO: wojskowej, ekonomicznej i antywywrotowej. Podpisały także dwustronne układy o współpracy wojskowej i ekonomicznej z wszystkimi członkami paktu. Organy CENTO: Porada Ministrów Spraw Zagranicznych (zbierała się corocznie na sesjach organizowanych kolejno w stolicach krajów członkowskich), Stała Porada Ambasadorów, grupująca przedstawicieli dyplomatycznych krajów członkowskich akredytowanych w Ankarze, zbierających się raz na dwa tygodnie. Organizacjami wyspecjalizowanymi CENTO były trzy wymienione już komitety. Do paktu mógł należeć każdy państwo arabski i państwa zainteresowane sprawami pokoju i bezpieczeństwa na terytorium Bliskiego i Środkowego Wschodu. W koncepcjach polityczno-strategicznych USA pakt miał stanowić istotne ogniwo łączące region działań istniejących już bloków wojskowo-politycznych: NATO, SEATO w ramach doktryny okrążania ZSRR i Chin. Zadaniem paktu było utrzymanie wpływów mocarstw zachodnich na Bliskim i Środkowym Wschodzie z uwagi na jego znaczenie: bezpośrednie sąsiedztwo z państwami socjalistycznymi, istotne szlaki komunikacyjne łączące Europę, Azję i Afrykę i złoża ropy naftowej. Zachodni członkowie paktu kładli kluczowy nacisk na wojskowe formy współpracy, między innymi opracowywanie planów ewentualnych akcji wojskowych; rozbudowa i umacnianie potencjału wojskowego krajów członkowskich; organizowanie corocznych manewrów i innych form szkolenia sił zbrojnych. Pozostali członkowie akcentowali ekonomiczną sferę działalności paktu. Rozbieżności interesów i pogłębiające się różnice polityczne pomiędzy członkami wywołały stopniowy zanik aktywności paktu. Zwycięstwo islamskiej rewolucji w Iranie w 1979, a w dalszym ciągu jego wystąpienie z paktu, zapoczątkowało rozpad CENTO. Źródło: C. Mojsiewicz (red.), Słownik współczesnych międzynarodowych stosunków politycznych, Wrocław 1998