Definicja Panamerykanizm

Co oznacza Panamerykanizm, zwany także interamerykanizmem, to ruch socjalny i polityczny, którego początki sięgają tradycji narodowowyzwoleńczych Ameryki Łacińskiej i działalności Simona Bolivara, walczącego o wyzwolenie regionu spod panowania hiszpańskiego. Za datę początkową tak zwany I panamerykanizmu przyjmuje się Panamski Kongres Krajów Amerykańskich 1826 (kolejne 1847,1864, 1877). I panamerykanizm skierowany był raczej przeciwko ryzyku interwencji pozakontynentalnej (europejskiej). Dlatego jego wyrazem była początkowo doktryna Monroego, zamykająca mocarstwom europejskim sposobność interwencji w wewnętrzne kwestie kontynentu, a równocześnie wyrażająca dominację i interwencjonizm Stanów Zjednoczonych wobec republik amerykańskich. Panamerykanizm zdobył swój zinstytucjonalizowany słowo w OPA, która aczkolwiek działa formalnie od 1948, to jej geneza sięga konferencji panamerykańskich, odbywających się często od 1889 r. (tak zwany II panamerykanizm). Kluczowe założenia panamerykanizmu kształtowały się w czasie konferencji panamerykańskich. W okresie II w. światowej jego wyrazem była solidarna obrona krajów półkuli zachodniej, a w dalszym ciągu Deklaracja o wzajemnej pomocy i solidarności amerykańskiej z 3 marca 1945 (Akt z Chapultepec). W akcie tym zawarto fundamentalne zasady panamerykanizmu, między innymi nieuznawanie wyników podbojów terytorialnych; zasadę nieinterwencji w wewnętrzne kwestie innych krajów; zasadę wzajemnej konsultacji dla ustalenia środków współpracy pokojowej na wypadek wojny; regulowanie sporów pomiędzy krajami amerykańskimi drogą arbitrażu, koncyliacji albo poprzez odwołanie się do międzynarodowego wymiaru sprawiedliwości. W XV Deklaracji Drugiej Konferencji Ministrów Spraw Zagranicznych w Hawanie (1941) stwierdzano, iż jakikolwiek zamach ze strony państwa nieamerykańskiego na całość terytorialną, suwerenność i niezależność polityczną państwa amerykańskiego, będzie uważany za akt napaści wobec wszystkich krajów amerykańskich. W rezultacie wszystkie państwa, niezależnie od Argentyny, wzięły udział w II wojnie po stronie NZ. Fundamentalne założenia współczesnego panamerykanizmu zawarto w Karcie OPA, podpisanej w Bogocie 30 kwietnia 1948. W momencie zimnej wojny wyrazem panamerykanizmu miała być Deklaracja solidarności dla zachowania integralności politycznej krajów amerykańskich przeciwko działalności wywrotowej międzynarodowego komunizmu (1954). Znalazła ona wykorzystanie przez wzgląd na rewolucją na Kubie. W trakcie VIII Konferencji Ministrów Spraw Zagranicznych (Punta dcl Este, 1962) uchwalono Deklarację wykluczającą rząd Kuby z OPA. Na konferencjach panamerykańskich w 1936 i 1948 proklamowano szereg zasad prawa międzynarodowego amerykańskiego, tzn. "ogół zasad, konwencji, zwyczajów, praktyk, instytucji i doktryn, które są zgodne republikom Nowego Świata". Od końca lat 60. panamerykanizm przeżywa poważny kryzys, wynikający z zakwestionowania poprzez republiki latynoamerykańskie roli w 1989 unieważnionych precz Noriegę. Jednak już w kolejnych wyborach prezydenckich w maju 1994 zwyciężył Ernesto Perez Balladercs, kandydat Partii Rewolucyjno-Demokratycznej, z której wywodził się zarówno wcześniejszy dyktator Panamy gen. Torrijos, jak i M. Noriega. Źródło: C. Mojsiewicz (red.), Słownik współczesnych międzynarodowych stosunków politycznych, Wrocław 1998