Definicja Normy prawa międzynarodowego w SM

Co oznacza Normy o charakterze prawnym stanowią najwyższy rodzaj norm międzynarodowych. Ich istnienie jest powiązane z najwyższym stopniem upowszechnienia i akceptacji ustalonych mechanizmów wartości i celów (politycznych, ekonomicznych, socjalnych i innych). Wyrażają one także większe zaawansowanie procesu uzgadniania i unifikacji wartości i interesów pewnych zbiorowości podmiotów stosunków międzynarodowych. Stan tych norm wskazuje ponadto zakres wartości i interesów preferowanych, postulowanych i pożądanych. Normy prawnomiędzynarodowe są również głównymi normami stosunków międzynarodowych. Tworzą one gdyż zobowiązania międzynarodowe, formułują prawa i wymagania partnerów stosunków, tudzież przewidują określone sankcje za ich naruszenie. W ten sposób normy prawne gwarantują ustaloną pewność i stabilność jednym wartościom i biznesom, a zarazem stwarzają określone ograniczenia i niepewności dla rozwoju innych. Geneza norm prawnomiędzynarodowych jest związana ze świadomie przeprowadzaną selekcją i kompromisami pomiędzy normami politycznymi. Tylko część norm politycznych przekształca się w normy o charakterze prawnym dzięki zbiorowej woli krajów i rządów. W toku owego procesu nabierają one cech formalnych i zostają uznane za normy prawne. Dlatego normy te są mniej liczne w porównaniu z normami politycznymi. Chociaż to od nich raczej zależy rzeczywiście trwały i oparty na obligatoryjnych regułach ład międzynarodowy w różnych dziedzinach stosunków i w różnych częściach globu. Specyfika prawa międzynarodowego w porównaniu z prawem wewnętrznym bazuje na tym, iż nie tworzy go władza ustawodawcza i nie ono jest adresowane do władzy wykonawczej i do jednostek ludzkich. Ono jest gdyż uzgadniane poprzez zbiorowość (większą albo mniejszą) podmiotów stosunków międzynarodowych, raczej krajów. Zbiorowość ta jest równocześnie kluczowym adresatem tego prawa i sankcjonuje je. Co więcej, artysty prawa międzynarodowego są zarazem wykonawcami jego norm, a również sami są władni oceniać wykonywanie tych norm. Definicja prawa międzynarodowego jako mechanizmu norm prawnych, regulujących raczej relacje pomiędzy krajami, utrwaliło się od wieku XVIII. Obiektem norm prawnomiędzynarodowych są więc w pierwszej kolejności relacje pomiędzy krajami, a w następnej kolejności również pomiędzy innymi podmiotami prawa międzynarodowego. Relacje pomiędzy krajami regulują normy zaliczane do prawa międzynarodowego publicznego (jak dyplomatyczne, traktatowe czy konsularne). Relacje pozapaństwowe są regulowane poprzez normy zaliczane do międzynarodowego prawa prywatnego, handlowego czy gospodarczego. W każdej z tych dziedzin istota zespołów norm sprowadza się do uzgodnienia i poszanowania wzajemnych potrzeb i interesów. Identyfikacja norm dokonuje się przez regularności zachowań podmiotów działających i będących w interakcjach. Równocześnie normy wyrażają wzory oczekiwanych zachowań w różnych przypadkach. Stanowią one swego rodzaju ekipy regulaminów obejmujących reguły, standardy i zasady o charakterze proceduralnym i rzeczowym. Mogą zarówno inspirować określone zachowania i być dla nich drogowskazami, jak także służyć ich racjonalizacji, uzasadnianiu i usprawiedliwianiu. Normy prawnomiędzynarodowe mają charakter obowiązkowy (jednakże prawnicy zwyczajni je dzielić na normy koordynacyjne i ius cogens). Chociaż podstawy ich obowiązywania różnią się od norm prawa wewnętrznego. Normy prawa międzynarodowego nie opierają się gdyż na przymusie, jak to ma miejsce wewnątrz krajów, jak także nie przewidują sankcji użytkowanych poprzez hierarchiczny aparat porządku. Artysty i podmioty owych norm są zarazem tymi, którzy je chronią, utrwalają i sankcjonują przez uzgodnienia zbiorowe i koordynacje. Podstawę obowiązywania norm prawnomiędzynarodowych stanowi uznawana razem zasada dobrej wiary w kwestii dotrzymywania umów (pacta sunt servanda). Podstawę zas' sankcji - zorganizowanych i kontrolowanych zbiorowo - stanowi jedynie umowa wzajemna. Najczęs'ciej prawo międzynarodowe przewiduje sankcje natury psychologicznej (napiętnowanie naruszenia prawa), natury odwetowej (retorsja jako odwet wzajemny i represalia jako odwet nieproporcjonalny), czy natury zorganizowanej poprzez organ międzynarodowy w dziedzinie różnych rodzajów stosunków (politycznych, ekonomicznych czy wojskowych). Należy podkreślić, iż specyficzny charakter obligatoryjności norm prawa międzynarodowego sprawia, że nie ma środków zapewniających pełne ich wykorzystywanie. Chociaż w środowisku międzynarodowym utrwaliło się powszechne przekonanie o konieczności istnienia i stosowania norm prawnych. Nawet państwa naruszające niekiedy te normy starają się dowieść zgodności swojego postępowania z takimi normami. Wskazuje to na sporą rozciągliwość interpretacyjną prawa międzynarodowego i sporą rolę dobrej woli krajów i rządów w jego realnym funkcjonowaniu. Normy prawnomiędzynarodowe dzielone są regularnie na mechanizmy wg zasięgu tych norm. Mówi się więc o systemie powszechnego prawa międzynarodowego, obowiązującego pomiędzy wszystkimi krajami, a również o systemach regionalnych i bilateralnych. Mówi się także o międzynarodowym prawie regionalnym (na przykład obszaru amerykańskiego, arabskiego czy afrykańskiego) i o prawie ugrupowań integracyjnych (na przykład UE). W momencie "zimnej wojny" państwa bloku wschodniego lansowały tezę o istnieniu socjalistycznego prawa międzynarodowego, która upadła wspólnie z rozpadem tego bloku. Porównanie mechanizmów norm prawnych o różnym zasięgu wskazuje na zróżnicowany stopień ich szczegółowości i zakresu stosowania. Normy powszechne mają charakter najogólniejszy i dlatego dość regularnie nie są w pełni użytkowane. Z kolei normy bilateralne są w najwyższym stopniu szczegółowe i najczęściej są użytkowane. Praktyka stosowania wszystkich norm prawnych zależy w pierwszej kolejności od dobrej woli partnerów. Dla analizy norm prawnomiędzynarodowych spore znaczenie mają formalne i poznawcze źródła prawa międzynarodowego. Wg obowiązującego w powszechnym prawie międzynarodowym Statutu Międzynarodowego Trybunału Sprawiedliwości (art. 38), fundamentalnymi źródłami prawa międzynarodowego są: umowy międzynarodowe, zwyczaj międzynarodowy i ogólne zasady prawa. Chodzi o umowy wyraźnie uznane poprzez państwa, o zwyczaj jako istnienie powszechnej, powtarzalnej i uznanej praktyki postępowania międzynarodowego pewnej liczby krajów, jak także o ogólne zasady współpracy międzynarodowej. Do źródeł poznawczych prawa międzynarodowego zalicza się z kolei zbiory umów, zbiory dokumentów, serie traktatów, dzienniki ustaw i tym podobne Jeżeli źródła formalne wskazują formę wyrażenia woli krajów, to źródła poznawcze ujawniają, gdzie należy szukać pisemnego dowodu tej woli. Dotychczasowy postęp prawa międzynarodowego jako całości i poszczególnych jego mechanizmów dowodzi, iż jest on funkcją rozwoju stosunków międzynarodowych i pogłębiającej się zgodności krajów w kwestiach regulowania wzajemnych zachowań międzynarodowych. Konieczność uzgadniania i regulowania coraz to nowych aspektów współżycia międzynarodowego, objętego wszystkimi rodzajami stosunków (politycznych, gospodarczych, socjalnych, kulturalnych i innych) skutkuje nieuchronnie postęp norm prawnomiędzynarodowych i rozbudowę poszczególnych działów prawa międzynarodowego. Potwierdza również rosnącą przydatność zasad stosunków międzynarodowych, o których była mowa najpierw tego rozdziału. Katalogi zasad stosunków międzynarodowych wskazują potrzeby i kierunki kodyfikacji prawa międzynarodowego. Zajmują się tym nie wszystkie organy ONZ, instytuty i stowarzyszenia naukowe. I aczkolwiek prawo międzynarodowe stanowi w najwyższym stopniu rozwinięty mechanizm normatywny w relacjach międzynarodowych, to jednak w środowisku międzynarodowym należy dostrzegać również normy moralne i nie lekceważyć norm politycznych. Źródło: J. Kukułka, Wstęp do edukacji o relacjach międzynarodowych, Warszawa 2003