Definicja Nacjonalizm
Co oznacza
Nacjonalizm - postawa i ideologia uwydatniająca odrębność narodową. Nacjonalizmem możemy określić zarówno ruch socjalny walczący o autonomię narodową i terytorialną danego etnosu, jak i w pierwszej kolejności pewną ideologię kształtującą postawę społeczno-ekonomiczną ludzi, która przedkłada interesy i cechy własnego narodu nad interesy innych narodów, a nieraz i powyżej wszystkie inne wartości. Idea nacjonalizmu stawia interesy narodowe przed wszystkimi innymi kwestiami społecznymi i ekonomicznymi i przed dobrem innych etnosów. Nacjonalizm zakłada, iż zobowiązania wobec własnego narodu zwalniają jego członków nawet od przestrzegania norm moralnych w relacji do innych narodów, a w krajach wieloetnicznych postuluje istnienie przywilejów dla tworzącej go większości narodowej.
Krańcowe formy braku tolerancji wobec innych narodów i grup etnicznych, niskie ich oceny, pogarda i wrogość znane są jako szowinizm. Nacjonalizm, jak kameleon, może przystosowywać się do różnych ideologii, środowisk socjalnych i terytorialnych, do autorytarnego kolektywizmu (nazizm, komunizm, skrajnie prawicowe i lewicowe ruchy socjalne), a nawet do ruchów demokratycznych, walczących o sprawiedliwość socjalną.
Fundamentalnym postulatem nacjonalizmu jest prawo do "samookreślenia", rozpatrywane jako naturalne prawo każdego narodu do samorządności. Wg Gellnera (1983), nacjonalizm jest zjawiskiem wynikającym nie tylko z samej industrializacji i modernizacji, lecz z ich nieregularnego podziału. Stworzenie w XIX wieku w Europie Zachodniej ideologii nacjonalistycznej doprowadziło do nowego ustalenia granic krajów europejskich i pojawienia się krajów narodowych. Po I i II wojnie światowej ruchy nacjonalistyczne są kluczowym faktorem "politycznego przebudzenia" Trzeciego Świata. Przybierają one formę:
nacjonalizmu państwowego - utrwalającego władzę państwa narodowego,
nacjonalistycznych mitów i ikonograficznych sztamp - używanych w polityce wewnętrznej i zewnętrznej w celu powstania "jedności nacjonalistycznej",
nawoływania do "obrony narodowych interesów",
nacjonalizmu mniejszości - roszczeń przygranicznych etnosów, żądających oddzielenia i przyłączenia do ich państwa etnicznego,
nacjonalizmu antykolonialnego - kiedy ludność kolonii odrzuca ucisk kolonialny i uzależnienie od metropolii,
nacjonalizmu gospodarczego - dążenia do uzyskania albo utrzymania kontroli nad zasobami naturalnymi i formowanie polityki gospodarczej przez odwoływanie się do kategorii potrzeb narodowych.
Oczekiwania, iż globalizacja i modernizacja doprowadzą do osłabienia nacjonalizmu, nie sprawdziły się. Nawet wysoko rozwinięte i demokratyczne państwa mogą stać się areną konfliktów nacjonalistycznych. Byłe komunistyczne państwa o strukturze federacyjnej (ZSRR, Jugosławia i Czechosłowacja) rozpadły się w sporym stopniu pod wpływem wewnętrznych konfliktów nacjonalistycznych.
Nacjonalizm etniczny przejawia się raczej:
w podkreśleniu roli "znaczników narodowych" - języka, religii, wspólnej przeszłości etnosu, wspólnego pochodzenia, które prowadzą do ustalenia etniczno-terytorialnej tożsamości wspólnoty, poszukującej bezpieczeństwa w uwarunkowaniach ucisku politycznego i ekonomicznego ze strony innych etnosów;
w problemach etnicznych wpisujących się w mechanizmy rozwoju, nie mniej jednak jedne obszary (i nacje) uzyskują pierwszeństwo przed innymi (schemat centrum-peryferie), co wpływa na podział pracy i uprzywilejowanie pozycji wybranych etnosów, a to natomiast doprowadza do odpowiedniej etniczno-nacjonalistycznej mobilizacji innych, peryferyjnych grup;
w przewodniej roli inteligencji etnicznej w "odkrywaniu" i upolitycznianiu narodu i w akcentowaniu jego problemów i dążeń.
Na tej podstawie można wyróżnić dwa typy nacjonalizmu:
Nacjonalizm agresywny, dążący do podporządkowania słabszych narodów i krajów. Ten rodzaj nacjonalizmu, który w zasadzie jest szowinizmem, w ocenach społeczeństw demokratycznych ma konotację niekorzystną.
Nacjonalizm uzależnionych, uciskanych narodów pozbawionych wolności życia politycznego albo odczuwających, iż ono jest zagrożone. Ten rodzaj nacjonalizmu ma charakter pozytywny, gdyż jest on środkiem mobilizacji przeciwko obcemu zagrożeniu i niesprawiedliwemu podziałowi korzyści płynących z międzynarodowych stosunków i uzależnień.
Granica między nacjonalizmem a patriotyzmem jest trudna do ustalenia. Nacjonalizm jest zjawiskiem normalnym i pozytywnym, gdy jego źródłem jest duma z cech własnego narodu, jego osiągnięć kulturowych i ekonomicznych i stanowi podstawę miłości do ojczyzny, z kolei kiedy przyjmuje on formę szowinizmu, należy go potępić i odrzucić.
Źródło: M. Baczwarow, A. Suliborski, Kompendium wiedzy o geografii politycznej i geopolityce, Warszawa 2003
Czym jest Nacjonalizm znaczenie w Słownik N .