Definicja Doktryna Monroe

Co oznacza Doktryna Monroe (1823 r.) - doktryna polityczna zawarta w orędziu prezydenta USA Jamesa Monroe z 2 grudnia 1823. Deklarował w niej brak zainteresowania USA problemami Europy i ich kolonii pod warunkiem nieingerencji mocarstw europejskich w kwestie półkuli zachodniej. Wyrażała się w haśle "Ameryka dla Amerykanów", w dalszym ciągu zawężonym poprzez USA do "Ameryka dla USA". Doktryna jest w najwyższym stopniu znanym odpowiednikiem jednostronnej deklaracji mocarstwa o uznaniu określonego regionu za jego strefę wpływów. Aczkolwiek oświadczenie prezydenta Monroe nie zawierało sformułowania 'strefa wpływów' to sedno jego wypowiedzi odnośnie do charakteru przyszłych stosunków pomiędzy USA a pozostałymi krajami półkuli zachodniej sprowadzał się do wciągnięcia ich w strefę wpływów Stanów Zjednoczonych. W pierwszej części orędzia zawarto stwierdzenie, że "kontynent amerykański z racji na wolność i niepodległość, którą osiągnął i utrzymuje, od tej pory nic może być uważany za element przyszłej kolonizacji ze strony żadnego z mocarstw europejskich". Ta część doktryny była powiązana z zasadą 'nie przekazywania'. W 1811 Kongres USA uchwalił rezolucję o nie uznawaniu faktu przekazania żadnego terytorium albo kolonii poprzez jedno mocarstwo europejskie - innemu, ani poprzez kraj amerykańskie - mocarstwu europejskiemu. U podstaw proklamacji leżała obawa, iż przekazanie poprzez osłabioną Hiszpanię jej amerykańskich kolonii sąsiadujących z USA - Ogromnej Brytanii albo Francji, mogłoby zachwiać równowagę sił na terytorium na niekorzyść Stanów Zjednoczonych. Prezydent Polk ponownie potwierdził doktrynę Monroe w 1845 ostrzegając jednocześnie przed dążeniem mocarstw europejskich do zachwiania 'równowagi sił' w celu łatwiejszego zapanowania nad kontynentem amerykańskim i osłabienia pozycji USA. W drugiej części doktryny stwierdzano: "Powinniśmy uznać wszelakie próby mocarstw europejskich rozszerzenia ich mechanizmów politycznych na którąkolwiek część tej półkuli za niebezpieczne dla naszego pokoju i bezpieczeństwa. Nie ingerowaliśmy te kwestie istniejących kolonii (...) żadnego mocarstwa europejskiego i nie będziemy mieszać się w kwestie rządów, które ogłosiły i utrzymały swą niepodległość, uznaną poprzez nas po namyśle i na słusznych podstawach, zatem wszelaką interwencję w celu ich ciemiężenia albo kontrolowania w jakikolwiek inny sposób ich losów poprzez którekolwiek mocarstwo europejskie uznamy za manifestację nieprzyjaznego relacji wobec USA". Doktryna Monroe została sformułowana pod wpływem konsekwencji rewolucji francuskiej dla Europy, rewolucji w amerykańskich koloniach Hiszpanii, obawy USA przed Brytyjczykami i niepewności Amerykanów co do ówczesnych intencji rosyjskich. Swoista interpretacja doktryny w momencie późniejszym (doktrynę wielokrotnie modyfikowano, rozszerzano, wzbogacano o następne poprawki) sprawiła, iż z instrumentu obrony przed interwencjonizmem europejskim w Amerykach, przekształciła się w narzędzie interwencjonizmu USA, stając się fundamentem dominacji USA na terytorium. W takim charakterze, jako "porozumienie regionalne", którym nigdy nic była, została na mocy jednostronnej decyzji prezydenta W. Wilsona, włączona do art. 21 Paktu Ligi Narodów 1919. Sprzeciwiły się temu państwa Ameryki Łacińskiej, które wstępując do Ligi Narodów zgłaszały zastrzeżenie, iż nie znaczy to uznania doktryny Monroe. W relacji do Europy doktryna Monroe oznaczała politykę izolacjonizmu, z którą USA zerwały dopiero po II w. światowej. Źródło: C. Mojsiewicz (red.), Słownik współczesnych międzynarodowych stosunków politycznych, Wrocław 1998