Definicja Teoria przewagi komparatywnej

Co oznacza Teoria przewagi komparatywnej (względnej) została sformułowana poprzez D. Ricarda w wydanej w 1817 r. pracy Zasady ekonomii politycznej i opodatkowania, Jak wspominają jego biografowie, do zainteresowania teorią międzynarodowych stosunków gospodarczych skłoniła Ricarda wakacyjna lektura pracy Smitha Badania nad naturą i powodami bogactwa narodów. Zaakceptował on główne punkty przedstawionych tam koncepcji teoretycznych, lecz zainspirowany rezultatami tych prac przystąpił do ich pogłębiania, co z powodu doprowadziło go do sformułowania oryginalnej koncepcji handlu międzynarodowego, zwanej teorią różnic (wydatków) względnych (komparatywnych) albo także, od jego nazwiska, teorią Ricarda. Wydaje się, iż na stworzenie tej nowej teorii ważny wpływ mogły mieć również zmiany, jakie nastąpiły w gospodarce światowej w momencie, który minął pomiędzy wydaniem prac Smitha i Ricarda. Pośrodku tych 41 lat (1776-1817) miała miejsce rewolucja przemysłowa i związany z nią postęp gospodarki światowej, gdzie dominującą rolę zaczęła odgrywać Ogromna Brytania. Czy możliwa jest korzystna dla obu partnerów zamiana handlowa w uwarunkowaniach, gdy jeden wytwarza przewarzająca część towarów taniej niż drugi? Istotą teorii Ricarda jest twierdzenie, iż zamiana międzynarodowa może być korzystna dla obu partnerów również w takiej sytuacji. Do uzyskiwania korzyści z handlu międzynarodowego wystarczy gdyż istnienie względnych różnic w kosztach wytwarzania (wydajności produkcji) w obu państwach. Ricardo ilustrował to odpowiednikiem dotyczącym produkcji wina i płótna w Anglii i Portugalii. Tutaj zilustrujemy to odpowiednikiem odnoszącym się, tak samo jak poprzednio, do realiów polskich. Załóżmy, iż Polska i Niemcy produkują, tak jak poprzednio, dwa wyroby: miedź i wino. Chociaż wydatki produkcji nie tylko wina, lecz i miedzi są niższe w Niemczech. Innymi słowami, Niemcy są bardziej wydajne zarówno w produkcji wina, jak i miedzi (por. tabela 2.2). Tabela 2.2. Względne różnice jako podstawa handlu międzynarodowego Państwa Miedź Wino Polska 8t/jeden dzień 4 beczki/jeden dzień Niemcy 9t/jeden dzień 18 beczek/jeden dzień W przekonaniu teorii wydatków absolutnych handel pomiędzy obu państwami nie powinien istnieć, bo Niemcy produkują taniej zarówno wino, jak i miedź. Chociaż wg Ricarda zamiana korzystna dla obu państw jest możliwa również w tym przypadku. By to udowodnić, rozpocznijmy dalsze rozważania tak jak w poprzednim przykładzie, czyli od sytuacji, gdzie gospodarki obu państw są zamknięte. Zarówno Polska, jak i Niemcy są zmuszone do wytwarzania obu towarów. Wyroby te będą wymieniane na siebie na poszczególnych rynkach wg stosunku wynikających z nakładów pracy niezbędnych do ich produkcji. Te zaś będą wynosić: - w Polsce - 1 tona miedzi na 0,5 beczki wina albo 1 beczka wina na 2 tony miedzi, - w Niemczech - 1 tona miedzi na 2 beczki wina albo 1 beczka wina na 0,5 tony miedzi. Możemy je również zapisać skrótowo jako 1M = 0,5 W albo lW = 2Mw Polsce i 1M=2W albo 1W= 0,5M w Niemczech. Jeśli przyjrzeć się tym stosunkom, to już na pierwszy rzut oka można zauważyć, iż wyrażona w winie cena miedzi na rynku niemieckim jest atrakcyjna dla polskiego producenta tego towaru. Natomiast dla niemieckiego producenta wina wyrażona w miedzi cena tego towaru występująca w Polsce jest również korzystniejsza niż na rynku krajowym. Stąd także, mimo iż w ujęciu absolutnym Niemcy są bardziej wydajne w produkcji wina i miedzi, oba państwa mogą następnie korzystnie zmieniać te wyroby pomiędzy sobą. Jednym ze stosunków wymiennych zapewniających obu państwom korzyści jest stosunek 1W= 1M, czyli taka sama, jak w poprzednim przykładzie. Fundamentem zamiany międzynarodowej może być występowanie absolutnych różnic w kosztach (wydajności produkcji) takich samych towarów w dwóch państwach. Korzystna dla obu stron zamiana, co jako pierwszy zauważył Ricardo, może mieć gdyż miejsce również wówczas, gdy pomiędzy państwami występują w tej dziedzinie różnice względne. Gdy, mówiąc obrazowo, państwo będący tańszym (wydajniejszym) producentem obu towarów nie ma nad droższym (mniej wydajnym) producentem jednakowej przewagi w produkcji obu dóbr. Jeśli ten ostatni warunek nie jest spełniony, czyli gdy wydatki (wydajność) produkcji obu towarów w jednym z państw stanowią identyczną wielokrotność wydatków (wydajności) wytwarzania tych towarów w drugim, brak jest podstawy do korzystnej dla obu partnerów zamiany handlowej. Gdyby na przykład wydajność produkcji miedzi i wina w Niemczech i w Polsce przedstawiała się tak jak w tabeli 2.3, to nie byłoby podstaw do stworzenia korzystnej dla obu stron zamiany międzynarodowej. Zarówno w Polsce, jak i w Niemczech za 1 beczkę wina można byłoby dostać 0,5 t miedzi. W takiej sytuacji producenci obu tych towarów nie mieliby bodźców do eksportu, bo za granicą mogliby dostać za swój wyrób precyzyjnie tyle samo co w państwie. We współczesnej gospodarce, gdzie powstają tysiące różnorakich dóbr, tego rodzaju przypadek jest oczywiście bardzo niewiele prawdopodobna. Stąd także można powiedzieć, iż baza korzystnego dla obu partnerów handlu zagranicznego jest normalnie bardzo szeroka. Tabela 2.3. Jednakowe stosunki wydajności jako brak podstawy handlu międzynarodowego Państwa Miedź Wino Polska 5t/jeden dzień 10 beczki/jeden dzień Niemcy 10t/jeden dzień 20 beczek/jeden dzień   Źródło: A. Budnikowski, Międzynarodowe relacje gospodarcze, Warszawa 2006