Definicja System dwupartyjny
Co oznacza
Mechanizm dwupartyjny to swoisty duopol, gdyż dominują w nim dwie "kluczowe" partie, które mają prawie takie same szanse na zdobycie władzy rządowej. W swej klasycznej postaci, mechanizm dwupartyjny można zidentyfikować dzięki następującym trzem kryteriom:
jednakże może istnieć kilka "mniejszych" partii, tylko dwie posiadają wystarczającą siłę wyborczą i legislacyjną, co daje im realne szanse na zdobycie władzy rządowej,
większa partia może rządzić sama (zazwyczaj opierając się na większości ustawowej); druga stanowi opozycję,
władza przechodzi na przemian z jednej partii na drugą; obydwie mają szanse wyborcze, nie mniej jednak opozycja stanowi "rząd zakulisowy".
USA i Ogromna Brytania to przeważnie przytaczane przykłady krajów z systemem dwupartyjnym, jednakże zaliczają się do nich również Kanada, Australia i Nowa Zelandia. Niemniej jednak przykłady klasycznej polityki dwupartyjnej są rzadkie. Przykładowo, Ogromna Brytania, regularnie ukazywana jako schemat mechanizmu dwupartyjnego, spełniała jego trzy definiujące kryteria tylko w poszczególnych (niektórzy twierdzą, iż nietypowych) okresach swej historii. Nawet widoczna dwupartyjność laburzystów i konserwatystów z okresu bezpośrednio po zakończeniu II wojny światowej (kiedy to w latach 1945-1970 władza cztery razy przechodziło z rąk jednej partii do drugiej) została przerwana 13 latami nieprzerwanej władzy konserwatystów (1951-1964). Był to moment, gdzie szanse wyborcze Partii Pracy były podane w niepewność. Ponadto, pomimo trwałej dominacji głównej partii w brytyjskiej Izbie Gmin, większe wątpliwości budzi fakt, iż mechanizm dwupartyjny istnieje "w państwie" od roku 1974. Wskazuje na to spadek łącznego poparcia dla laburzystów i konserwatystów (które najpierw lat 50. wynosiło 95%, a od roku 1974 konsekwentnie spadało do poniżej 75%), jak i dominacja od roku 1979 jednej czy drugiej głównej partii.
Zakwestionować można nawet tę z pozoru niezaprzeczalną dwupartyjność USA gdzie republikanie i demokraci dzielą pomiędzy siebie wszystkie fotele w Izbie Reprezentatów i Senacie. Z jednej strony, mechanizm prezydencki pozwala, by jedna partia zyskała Biały Dom (prezydenturę), w trakcie gdy druga kontroluje Kapitol (Kongres), jak odbywa się od roku 1984. Znaczy to, iż wskazanie wyraźnego podziału pomiędzy rządem a opozycją może okazać się niemożliwe. Z drugiej strony, kandydaci "trzeciej" partii mają czasami spore znaczenie. 16% pozyskane w wyborach prezydenckich w roku 1992 poprzez Rossa Perota nie tylko uwypukliło spadek poparcia dla partii demokratów i republikanów, lecz mogło mieć również najważniejsze znaczenia dla zwycięstwa Clintona.
Polityka dwupartyjna była kiedyś postrzegana jako najpewniejszy sposób na pogodzenie otwartości z porządkiem, rządu reprezentatywnego z rządem skutecznym. Jej kluczową zaletą jest fakt, iż umożliwia istnienie mechanizmu rządów partii, charakteryzujących się rzekomo stabilnością, możliwością wyboru i odpowiedzialnością. Dwie kluczowe partie są w stanie zaoferować wyborcom prosty wybór między rywalizującymi programami i odmiennymi rządami. Wyborcy mogą popierać partię, wiedząc, iż jeżeli wygra wybory, będzie miała sposobność dotrzymania obietnic programowych bez potrzeby negocjowania czy osiągania kompromisów z koalicyjnymi partnerami. To jest czasem postrzegane jako jedna z zalet większościowych mechanizmów wyborczych, które wyolbrzymiają poparcie dla sporych partii. Mechanizmy dwupartyjne są również wychwalane za dostarczanie silnego, ale odpowiedzialnego rządu, opartego na niesłabnącej rywalizacji między partiami rządzącymi a znajdującymi się w opozycji. Mimo iż rząd może sprawować władzę, nigdy nie może pozwolić sobie na odpoczynek ani na samozadowolenie, gdyż cały czas jest konfrontowany poprzez opozycję, która działa jak rząd "w pogotowiu". Ponadto dwupartyjność sprzyja umiarkowaniu, jako iż dwoje rywali o władzę musi walczyć o głosy niezdecydowanego elektoratu z centrum. Było to widoczne w tak zwanej zgodzie socjaldemokratycznej, która przeważała w Ogromnej Brytanii w latach 50. i 60. XX wieku.
Chociaż od lat 70. polityka dwupartyjna i rządy partii nie cieszą się ogromnym szacunkiem. Zamiast zagwarantować umiarkowanie, mechanizmy dwupartyjne, takie jak Ogromna Brytania, wykazują okresową tendencję do uprawiania polityki konfrontacji. Przejawia się to w ideologicznej polaryzacji i przykładaniu dużej wagi do konfliktu i kłótni, a nie do zgody i kompromisu. W Ogromnej Brytanii najwspanialszym tego odpowiednikiem było mające miejsce najpierw lat 80. XX wieku przesunięcie pozostającej pod wpływem Margaret Thatcher Partii Konserwatywnej w prawą, a radykalnej Partii Pracy w lewą stronę, pomimo tego, iż wkrótce pojawiło się nowe, postthatcherowskie porozumienie. Antagonistyczną dwupartyjność regularnie tłumaczy się przez odniesienie do klasowej natury poparcia partyjnego (nie mniej jednak konflikt partyjny jest ostatecznie postrzegany jako odbicie walki klas) albo jako skutek demokratyzacji partii i wpływu ideologicznie zaangażowanych aktywistów należących do szeregowych członków.
Następnym problemem dotyczącym mechanizmu dwupartyjnego jest fakt, iż dwie dorównujące sobie partie są zachęcane do rywalizacji o głosy przez prześciganie się w wyborczych obietnicach, co skutkuje być może narastające w niekontrolowany sposób opłaty publiczne i napędza inflację. Sprowadza się to do nieodpowiedzialnych rządów partii, jako iż partie dochodzą do władzy opierając się na programów wyborczych, których nie są w stanie spełnić. Ostatnią wadą mechanizmu dwupartyjnego są oczywiste ograniczenia, jakie wprowadzają pod względem opcji wyborczej i ideologicznej. W trakcie gdy wybór pomiędzy raptem dwoma programami rządu w czasach zbieżności stronników i solidarności klasowej był może wystarczający, to w momencie większego indywidualizmu i różnorodności socjalnej stał się niewiele adekwatny.
Źródło: A. Heywood, Politologia, Warszawa 2006
Czym jest System dwupartyjny znaczenie w Słownik S .