Definicja Strategia, polistrategia

Co oznacza Definicją "strategii" posługiwali się w przeszłości w pierwszej kolejności ci, którzy w sposób konkretny stykali się z potęgą i przemocą międzynarodową krajów, a również ci, którzy w sposób hipotetyczny rozważali przejawy funkcjonowania tej potęgi i przemocy. W większości byli to wojskowi i teoretycy, którzy własne koncepcje ewolucji stosunków międzynarodowych budowali na czynnikach wrogości i polityki z pozycji siły. Od połowy XX wieku strategia jako definicja i tematyka działania wykroczyła daleko poza sferę myślenia i aktywności wojskowych i zwolenników polityki w kategoriach siły. Znalazła także więcej związków ze stosunkami międzynarodowymi. Zaczęto mówić o ogólnej i wyemancypowanej "nauce strategii", a również o strategiach konfliktów międzynarodowych, pokoju i pokojowego współistnienia. Rozumowaniem strategicznym zaczęli się interesować politologowie, matematycy i socjologowie. Ci ostatni podjęli rozpatrywanie zagadnień strategii moralnej, psychologicznej i ekonomicznej, a nawet "perswazji strategicznej". Pod wpływem zainteresowania ekspertów na VI Światowym Kongresie Socjologii w Evian w 1966 r. powołano grupę ad hoc pod nazwą "Myślenie strategiczne jako mechanizm socjalny". Grapa ta wiele uwagi poświęciła analizie stosunków międzynarodowych, w szczególności ich obecnych zjawisk i mechanizmów. Definicja "strategii" od lat 60. XX w. było coraz szerzej stosowane poza dziedziną wojskową. Zaczęto je kojarzyć ze sztuką harmonizowania ruchu sil i środków w przestrzeni i czasie. Etapowo traktowano ją jako mechanizm wiedzy i metodę rozumowania niezbędnego dla mężów stanu, wojskowych, dyplomatów i prognostyków, których zadaniem jest określanie uwarunkowanych działań wskazanych z racji na okoliczności mogące się pojawić w przyszłości. Pod koniec XX wieku strategia była już utożsamiana ze sztuką mierzenia i łączenia wszelkich środków narodowych, państwowych czy międzynarodowych, by zapewnić powodzenie założonych na przyszłość interesów i korzyści. W takim rozumieniu strategia wiąże się ściśle z polityką zagraniczną krajów i ze stosunkami międzynarodowymi. Odnoszona jest przeważnie do skonfliktowanego środowiska i do instrumentalnego zastosowania różnych środków w imię realizacji i założeń konkretnej polityki. Różnorodność przesłanek i celów strategicznych sprawia, iż istnieje wielość strategii, powiązanych z wielością polityk szczegółowych. Z punktu widzenia edukacji o relacjach międzynarodowych użyteczne jest wyodrębnienie polistrategii narodowo-państwowych i strategii sektorowo-branżowych. Polistrategie narodów i krajów łączą szczegółowe strategie sektorowo-branżowe, a w szczególności polityczną, ekonomiczną, obronną, dyplomatyczną i rozwojową. W ramach polistrategii kształtują się i ewoluują wspominane wizerunki międzynarodowe i akcentowana jest hierarchia oczekiwanych potrzeb, interesów i korzyści w środowisku międzynarodowym. Idzie o to, by przez wdrażanie założeń polistrategii stwarzać szanse ich maksymalizacji w pożądanym, a zatem korzystnym ładzie międzynarodowym. Efektywność polistrategii narodów i krajów zależy nie tylko od ich indywidualnych wysiłków, ale również od odpo-wiedniego wiązania własnych wysiłków z wysiłkami innych narodów i krajów, których długofalowe interesy i cele są albo mogą być zbieżne z nimi. Strategie sektorowobranżowe są uprawiane w ramach poszczególnych polityk publicznych krajów, za które odpowiadają oddzielne resorty państwowe. Wymagają one korelacji w ramach ogólnej polistrategii państwa, by koncentrować wysiłki i wspomagać wszystkie wysiłki strategiczne. Strategie sektorowo-branżowe uprawiają również wyspecjalizowane organizacje i instytucje międzynarodowe (jaknp. banki, koncerny czy organizacje wyspecjalizowane mechanizmu ONZ), które przyjmują zbiorowo założenia swych strategii. Dokonuje się to regularnie w uwarunkowaniach rywalizacji i konfrontacji wewnątrz tych organizacji. Na ukierunkowanie takich strategii mają wciąż wpływ polistrategie krajów, w szczególności większych i silniejszych. Należy podkreślić, iż obiektywne mechanizmy rozszerzania się stosunków międzynarodowych i rozpad mechanizmu kolonialnego powiększyły znacząco liczbę polistrategii narodowo-państwowych. Stały się one nie tylko liczniejsze, ale również bardziej zróżnicowane pod względem horyzontu czasowego i geopolitycznego. Wymagają różnych grup ekspertów, angażują coraz bardziej członków kierownictw politycznych i rządowych krajów, a zatem i ekspertów z różnych resortów, gdyż związki polistrategii z ogólną polityką krajów są znacząco silniejsze niż związki strategii cząstkowych. Obiektem zainteresowania polistrategii krajów są zmieniające się, lecz ważne z punktu widzenia interesów narodowo-państwowych zachowania aktywne (interakcje) i bierne (zaniechania) środowiska międzynarodowego, które miały miejsce w przeszłości, wiążą się z teraźniejszością i rzutują w przyszłość. Równocześnie chodzi o analogiczne zachowania i interakcje krajów wobec środowiska międzynarodowego. Treści każdej polistrategii odpowiadają określone wartości i wydatki właściwe z dominującym metodą myślenia politycznego w każdym kraju. Rzutując w przyszłość środowiska międzynarodowego, wskazują one możliwy wybór typów, rodzajów i form przyszłych stosunków spośród możliwych stosunków współpracy, współzawodnictwa, rywalizacji, konfliktu i walki. Dotyczą również intensywności możliwego przejawiania się poszczególnych stosunków przez stany przyjaźni, obojętności, sojuszu czy wrogości i sposoby dialogu, perswazji czy groźby. To, co odróżnia polistrategię od polityki zagranicznej krajów, to konieczność brania pod uwagę nie tylko sytuacji realnych, znanych i prawdziwych, ale jeszcze w większym stopniu sytuacji nierealnych, nieznanych, możliwych i prawdopodobnych. Albowiem wizja polistrategiczna nie może się opierać jedynie na rzeczywistych doświadczeniach i poznanych prawidłowościach, lecz powinna zakładać także zjawiska i sytuacje hipotetyczne, które mogą zaistnieć w przyszłości. Chociaż konieczność brania pod uwagę sytuacji hipotetycznych utrudnia realizację koncepcji polistrategicznych, jak także przestrzeganie wymogu racjonalności analizy odnosząc się do sytuacji, gdzie irracjonalność odgrywa znaczącą rolę. Polistrategia państwa koncentruje się na aspektach operacyjno-prakseologicznych jego polityki ogólnej i zagranicznej. Cele polistrategiczne stają się wartościami motywacyjnymi działań politycznych i interakcji międzynarodowych krajów. Jeżeli w polityce stałym ośrodkiem zainteresowania jest zagadnienie interesu politycznego, to w polistrategii ośrodkiem koncentracji uwagi staje się każdorazowo zagadnienie wysunięte poprzez strategię ogólną (łącznie polityczną, ekonomiczną, socjalną i wojskową), która odgrywa rolę dominującą w danej sytuacji i rzutuje w przyszłość stosunków międzynarodowych. Wybór ośrodka koncentracji danej koncepcji polistrategicznej należy do tych, którzy podejmują decyzje w skali polistrategicznej i mają świadomość konieczności przystosowania ich do decyzji politycznych. Muszą oni pamiętać, iż decyzja polistrategiczna stanowi nie tylko wybór racjonalny i celowy, ale również ma to być wybór rozważnie i dynamicznie zorientowany. Idzie w tym wyborze o osiągnięcie powodzenia i uniknięcie niepowodzenia i o wyprzedzanie konkurentów i okoliczności. Zasada racjonalności zakłada przyjęcie pewnej filozofii i aksjologii widzenia świata, logicznego i spójnego przystosowania środków do celów i rozsądnego zastosowania czynników subiektywnych i nieracjonalnych. Polistrategiczna projekcja przyszłych sytuacji opiera się na zasadzie ciągłej adaptacji przewidywań przedtem określonych. Wpływa na to obowiązek nieustannego przystosowywania się polistrategii do zmieniających się motywacji gry strategicznej i ewolucji sytuacji i środowiska międzynarodowego. W działaniach polistrategicznych wszystko sprowadza się do kierunku i skali wysiłku, na który złożona jest metoda, relacje społeczno-polityczne, doktryny, czas, przestrzeń i inne impulsy zachowań strategicznych i sposób ich zastosowania w ustalonym kierunku. Prawidłowe zastosowanie analizy polistrategicznej stosunków międzynarodowych wymaga podejścia projekcyjnego, antycypującego ustaloną przyszłość. Rozumowanie w ramach tego podejścia powinno być powiązane z racją stanu, narodowo-państwowym interesem i racjami ogólnoludzkimi, które uzasadniają albo usprawiedliwiają "swoją" polistrategię i odrzucają polistrategie przeciwne. Potrzebne jest przy tym globalne widzenie zdarzeń, problemów i wizji stosunków międzynarodowych, nie odrywając uwagi od zjawisk i mechanizmów najistotniejszych dla szczebla i zakresu danej polistrategii. Źródło: J. Kukułka, Wstęp do edukacji o relacjach międzynarodowych, Warszawa 2003