Definicja Przemoc w SM
Co oznacza
W historii stosunków międzynarodowych przemoc była dawniej traktowana jako usprawiedliwiony środek maksymalizacji interesów władców i krajów, bo interpretowano ją jako przejaw funkcjonowania "stanu natury". Konfiguracje stosunków sil i oparte na nich konstelacje dyplomatyczne wskazywały zazwyczaj możliwości i metody wpływania na regulowanie życia międzynarodowego. Były one inne w uwarunkowaniach ładu dwubiegunowego (jak na przykład w momencie średniowiecznej rywalizacji cesarstwa i papiestwa czy konfrontacji dwóch bloków polityczno-wojskowych w momencie "zimnej wojny"), inne zaś w uwarunkowaniach ładu wielobiegunowego.
Przemoc oznaczała zazwyczaj uruchamianie różnych przedmiotów potęgi państwa (przestrzennych, demograficznych, technologicznych, wojskowych i in.), by osiągać zamierzone rezultaty, a w szczególności pożądane zachowania innych krajów. W drugiej połowie XX wieku spadało znaczenie wojskowych czynników przemocy. Do wymuszania odpowiednich zachowań jednych krajów poprzez inne państwa coraz częściej wykorzystywano impulsy ekonomiczno-finansowe. Dotyczą one w szczególności krajów kredytobiorców i zadłużonych. W następnej kolejności idą impulsy technologiczne, obejmujące sprawy nabywania i inwestowania nowoczesnych technologii. Rozciągają się one także na technologie wojskowe. Adekwatnie używane, wszystkie te impulsy oddziałują propagandowo na opinię publiczną i na decydentów politycznych. Znajdująca się pod presją propagandową recenzja publiczna wywiera natomiast presję na rządy, które muszą się z nią liczyć. Pod presją propagandy i recenzji publicznej znajdują się także decydenci polityczni, którzy muszą przeciwdziałać negatywnym skutkom obu rodzajów presji w płaszczyźnie ekonomicznej, technologicznej i społecznej.
Należy podkreślić, iż różne typy presji, wywierane na polityków i rządy, nie mają zawsze charakteru otwartego i unikają ustalenia "presja" czy "wymuszanie". Nie wszystkie z nich zawierają ukrytą groźbę użycia siły albo prowadzą do demonstracji siły. Idzie przy tym o podkreślenie, iż jedno kraj (albo jedne państwa) jest (są) silniejsze niż inne. Asymetria siły rzutuje na relacje pomiędzy krajami w sposób konfliktowy, jednakże różnice sił nie są zbyt ogromne. Mogą one być pogłębiane poprzez asymetrię zasobów, która może być wyrównywana przez odpowiednie stosunki z innymi krajami. Dla krajów samowystarczalnych, czyli w tym sensie niezależnych od innych krajów w osiąganiu swoich celów, kluczowym faktorem okazywania siły jest odpowiedni mechanizm obronny.
Niektórzy politycy i analitycy przesadnie oceniają znaczenie potęgi i siły krajów w relacjach międzynarodowych. Czynią to lub pod wpływem jakiejś sumy zdarzeń obecnych, lub także znajdują się pod wpływem historycznym wzorców myślenia, opartych raczej na relacjach sił. Ich zdaniem tylko pewna suma aktów przemocy czyni przełomy w życiu międzynarodowym. Chociaż zmiana pojmowania bezpieczeństwa wojskowego w epoce atomowej ograniczyła możliwości stosowania tej formy przemocy, a nawet odstraszanie aktywne przekształciło się w odstraszanie bierne. Co więcej, wykorzystywanie przemocy, presji i sankcji coraz częściej wymaga akceptacji zbiorowej albo skutkuje ich odrzucenie (jak to miało na przykład miejsce 252 razy w formie veto w Radzie Bezpieczeństwa NZ).
Przemoc w formie wojny, choć stanowiąca kosztowny instrument rozwiązywania sporów i zwyciężania określonej polityki, nie zawsze była uważana za przedsięwzięcie nieopłacalne. Państwa Europy Środkowej, które powstały na gruzach imperium austro-węgierskiego, uznały I wojnę światową za opłacalną. Także narody wyzwolone z jarzma kolonialnego nie żałowały swoich poświęceń i ofiar w walce o niepodległość. Chociaż po okresie "zimnej wojny" przemoc w formie wojny jest coraz mniej akceptowana jako sposób rozwiązywania sporów pomiędzy krajami, a coraz więcej jako system kreowania nowych wyzwań i zagrożeń dla ludzkości. Dlatego współczesna dyplomacja stawia sobie cele zapobieganie wojnom i stosowaniu wszelkiej przemocy w życiu międzynarodowym. Lansowana poprzez ONZ dyplomacja prewencyjna zmierza do lokalizowania konfliktów i do zapobiegania eskalacji konfliktów lokalnych w konflikty większe. Istnieją gdyż obawy, iż frustracje społeczne, rasowe, narodowe, ideologiczne, etniczne czy religijne mogą podsycać nowe formy stosowania przemocy i wojen.
Wymuszanie i presja międzynarodowa w zakresie pozawojskowej przybiera regularnie formę tak zwany strategii pośredniej. Sprowadza się ona do presji ekonomicznej, ideologicznej i propagandowej na tych uczestników stosunków międzynarodowych, których chce się zmusić do uległości albo co najmniej zneutralizować ich jako konkurentów. Jeżeli fundamentalną motywację zachowań stanowi sprawa dobrobytu, to państwa biedniejsze poszukują lepszych warunków własnego rozwoju i wzrostu gospodarczego, zaś państwa bogatsze i ogromne spółki zmierzają do maksymalizacji swoich zysków i do zawłaszczania ustalonych zasobów, jak także kontroli aparatu produkcji i dystrybucji. Państwa bogatsze starają się kontrolować ruchy kapitałów i wymianę towarową przez odpowiednią politykę celną i manipulacje walutowe.
Od 1997 r. w globalnych relacjach międzynarodowych zaznaczyła się tendencja do przeciwstawiania monocentrycznym i hegemonicznym ambicjom Stanów Zjednoczonych, które starały się prezentować jako "lider świata", który może wymuszać zmianę zachowań innych krajów, modelu świata wielobiegunowego, w ramach którego wszystkie państwa powinny być jednakowo traktowane. Niestety, hegemoniczne zachowania USA w tej sytuacji, kiedy nie mogły wymusić zmiany stanowiska wielu innych krajów doprowadziły do wycofywania się z wielu zobowiązań międzynarodowych (na przykład deklaracji z Kioto w kwestii ochrony klimatu, z członkostwa w Międzynarodowym Trybunale Karnym czy z debat w Radzie Bezpieczeństwa NZ, gdzie nie były w stanie przeforsować swoich hegemonicznych postulatów wobec Iraku). Niezwykły po "zimnej wojnie" hegemonizm USA nie zyskał jednak akceptacji, a tym bardziej sympatii większej ilości krajów, bo przeważają dziś postawy i oczekiwania umacniania reguł partnerskiego współżycia międzynarodowego i kształtowania ładu wielobiegunowego.
Źródło: J. Kukułka, Wstęp do edukacji o relacjach międzynarodowych, Warszawa 2003
Czym jest Przemoc w SM znaczenie w Słownik P .