Definicja Mitteleuropa

Co oznacza Mitteleuropa - termin o znaczeniu geograficznym (Europa Środkowa) i politycznym - doktryna w niemieckiej polityce zagranicznej głosząca konieczność powstania federacji krajów Europy Środkowej, Wschodniej i Południowej pod przywództwem Niemiec. Koncepcja ta pojawiła się już najpierw XIX wieku. Jednak właściwym artystą doktryny był C. Frantz, który w drodze pseudonaukowych argumentów uzasadniał konieczność stworzenia federacji krajów tej części Europy pod przywództwem Prus i Austro-Węgier. Przed I wojną światową i w jej trakcie doktryna Frantza, z pewnymi modyfikacjami wyłożonymi poprzez F. Neumanna w pracy Mitteleuropa (1915), stała się częścią imperialnej polityki cesarstwa niemieckiego (II Rzeszy), zmierzającej do integracji Europy Środkowej pod dominacją Niemiec. W polityce tej chodziło o wyeliminowanie z tych obszarów wpływów peryferycznych mocarstw europejskich - Francji, Rosji i W. Brytanii. Mitteleuropa, niezależnie od wybrzeży Bałtyku, Adriatyku i Morza Czarnego, jak i bariery górskiej Alp, nie ma granic naturalnych z innymi europejskimi obszarami geopolitycznymi. Dlatego także próbowano poszukiwać jej odrębności na płaszczyźnie nie tyle przyrodniczej, co mitologicznej - było to posłannictwo Niemiec wobec narodów tej części Europy. Wiąże ono się z ideą obszaru (ziemi) narodowego (niem. Volksboden), kulturowego (Kulturboden) i politycznego (Reichsboden). Polityka hegemonizmu niemieckiego dążyła do scalenia Europy Środkowej wokół domniemanej jednolitości genetycznej obszaru pod przewodnictwem narodu niemieckiego. Nawiązuje to do starszej koncepcji Drang nach Osten ("Parcie na Wschód"), której realizacja przybrała szczególnie agresywną formę propagandową, a potem militarną, w momencie Niemiec hitlerowskich. Po zjednoczeniu Niemiec w 1990 roku, kiedy kraj to znacząco wzmocniło swój potencjał ludnościowy i gospodarczy, pojawiły się obawy przed ponownym odrodzeniem się doktryny Mitteleuropy. Wg wielu polityków jedyną gwarancją neutralizacji siły ekonomicznej i aspiracji politycznych Niemiec jest przyśpieszenie procesu integracji krajów w UE. Dzisiaj termin Mitteleuropa bardziej kojarzy się z geograficznym definicją Europy Środkowej, bez Bałkanów, lecz takie rozumienie nie odpowiada realiom geopolitycznym. Źródło: M. Baczwarow, A. Suliborski, Kompendium wiedzy o geografii politycznej i geopolityce, Warszawa 2003