Definicja Apartheid

Co oznacza Apartheid Termin ten został stworzony poprzez grupę afrykanerskich działaczy najpierw lat czterdziestych XX wieku. Znaczy on w języku afrikaans (język białej ludności Afryki Południowej pochodzenia holenderskiego) "osobność, rozdzielenie". Apartheid jest identyfikowany z systemem politycznym istniejącym w Republice Południowej Afryki od 1948 roku do początku lat dziewięćdziesiątych. Była to doktryna i praktyka polityczna określająca ustawowo relacje między ludnością białą i kolorową na zasadach rozdzielenia (segregacji) ras, kulturowej odrębności ich rozwoju i dominacji białych w życiu polityczno-gospodarczym państwie. Początków tego mechanizmu należy szukać już w 1913 roku (ówczesny Związek Południowej Afryki miał status dominium Ogromnej Brytanii), kiedy przyjęto Land Acts, dekret zabraniający czarnej ludności posiadania ziemi, zaostrzony w 1936 roku. Apartheid jako oficjalna polityka państwowego rasizmu został ustanowiony po dojściu do władzy Partii Narodowej Daniela F. Malana w 1948 roku. W wydanych aktach prawnych (Population Registration Acts z 1950 r.) wszystkich mieszkańców RPA podzielono na trzy ekipy: Bantu (wszyscy czarni Afrykanie), ludność kolorową (ludzie rasy nie-białej) i ludzi rasy białej. Potem dołączono do tej klasyfikacji czwartą kategorię - Azjaci (raczej Hindusi i Pakistańczycy). Mieszkańcom "kolorowym" zakazano zawierania mieszanych małżeństw, zajmowania stanowisk w administracji państwowej i ograniczono ich prawa własności. Następna ustawa z 1950 roku, znana pod nazwą Group Areas Act, ustanowiła na obszarach miejskich rejony rezydencjalne i biznesowe, oddzielne dla każdej z ras, nie mniej jednak ludziom należącym do innych ras nie wolno było tam mieszkać, prowadzić działalności gospodarczej i nabywać gruntów. Wprowadzono strefy zamieszkania dla ludności kolorowej (swego rodzaju rezerwaty), których nie mogła ona opuszczać bez zezwolenia i dokumentów tożsamości. W 1971 roku status tych "rezerwatów" dla czarnych i innych "kolorowych" zmieniono i stworzono 10 krajów pseudofederalnych, tak zwany bantustanów. Dla tych obszarów wydzielono nikłą część budżetu państwa, co jeszcze bardziej umocniło politykę apartheidu. Bantustany stały się "sypialniami" ludności kolorowej, która dojeżdżała do pracy w dzielnicach białych. Bantustany zajmowały raptem 13% terytorium RPA, mimo iż powyżej 80% mieszkańców państwie było pochodzenia "nieeuropejskiego". Na przedmieściach sporych miast wydzielono "strefy tranzytowe" i "strefy tymczasowego pobytu" dla "kolorowych" (na przykład Soweto pod Johannesburgiem). Miały one typowe cechy getta. Charakteryzowały się nędzą mieszkańców, bezrobociem, brakiem opieki zdrowotnej, bardzo słabą infrastrukturą i stwarzały warunki do rozwoju wszelkich form patologii socjalnej. W roku 1966 apartheid został uznany poprzez Zebranie Ogólne ONZ za zbrodnię przeciwko ludzkości, a w 1976 roku weszła w życie konwencja ONZ w kwestii karania zbrodni apartheidu. Po 1990 roku, pod naciskiem organizacji międzynarodowych i krajów demokratycznych i wskutek nałożonego embarga (nigdy w pełni nie przestrzeganego), a w pierwszej kolejności pod wpływem narastających w państwie nastrojów rewolucyjnych, doszło do zniesienia apartheidu. Biali obywatele RPA w referendum przeprowadzonym w 1992 roku opowiedzieli się za likwidacją tego mechanizmu politycznego. Decyzyjnym momentem było zwolnienie z więzienia w lutym 1990 Nelsona Mandeli, przewodniczącego Afrykańskiego Kongresu Narodowego - człowieka utożsamianego z walką o prawa "kolorowych", a również cieszącego się popularnością pośród mieszkańców pochodzenia europejskiego. Końcem apartheidu jako mechanizmu politycznego były wybory przeprowadzone 27 kwietnia 1994 roku. Każdy mieszkaniec, bezwzględnie na kolor skóry, miał w nich jeden głos wyborczy (one man - one vote). Wybrano w sposób demokratyczny parlament i prezydenta, którym został Nelson Mandela. Demokratyzacja nie rozwiązała automatycznie wielu problemów, które narosły pośrodku prawie całego wieku trwania apartheidu. Mimo ogólnie znacznego wzrostu gospodarczego RPA w latach dziewięćdziesiątych, utrzymuje się ciągle znaczna nierównomierność rozwoju poszczególnych jednostek federalnych, zależna w pierwszej kolejności od ich składu etnicznego. Równie istotnym problemem do rozwiązania jest utrzymujący się wysoki poziom przestępczości. Źródło: M. Baczwarow, A. Suliborski, Kompendium wiedzy o geografii politycznej i geopolityce, Warszawa 2003