Definicja Przedawnienie roszczeń w praktyce
Co to znaczy
Przedawnienie roszczeń to bardzo specyficzna organizacja, której celem jest urealnienie stanu prawnego w relacji do rzeczywistych stosunków gospodarczych przez zwolnienie dłużnika z obowiązku spełnienia świadczenia, którego wierzyciel i tak nie dochodzi. W pewnym uproszczeniu można powiedzieć, że przedawnienie bazuje na tym, iż w konsekwencji upływu czasu tracimy sposobność aktywnego egzekwowania naszych uprawnień jako wierzycieli, lub także wierzyciel traci sposobność skutecznego egzekwowania swoich uprawnień wobec nas jako dłużników. Wedle pojęciem zawartą w art. 117 § 2 kodeksu cywilnego, po upływie terminu przedawnienia ten, przeciwko komu przysługuje roszczenie, może uchylić się od jego zaspokojenia, chyba iż zrzeka się korzystania z zarzutu przedawnienia, nie mniej jednak zrzeczenie się zarzutu przedawnienia przed upływem terminu jest nieważne. Roszczenie przedawnione ciągle istnieje, lecz przekształca się w tak zwany "roszczenie niezupełne", które cechuje się tym, iż nie może być przymusowo egzekwowane. Gdyż roszczenie przedawnione nie przestaje istnieć, to w przypadku sporu sądowego przedawnienie roszczeń nie jest uwzględnianie poprzez sąd z urzędu, lecz niezbędne jest, by dłużnik uchylił się od zapłaty powołując się na okoliczność przedawniania. Istnienie to odróżnia aktualny stan prawny, od regulacji do których przedsiębiorcy zostali przyzwyczajeni przed 1990 r., gdy obowiązywała zasada, iż sąd, państwowa komisja arbitrażowa albo inny organ powołany do rozpoznawania spraw danego rodzaju uwzględniał upływ przedawnienia z urzędu. W odróżnieniu do tamtej sytuacji, aktualnie sąd, który wie, iż roszczenie jest przedawnione, nie bierze tego faktu pod uwagę w trakcie wyrokowania, jeżeli strona nie powołała się na zarzut przedawnienia. W praktyce znaczy to, iż jeżeli dłużnik nie powoła się na przedawnienie, to wierzyciel efektywnie uzyska wyrok zasądzający. jeżeli dłużnik powoła się na przedawnienie, to powództwo zostanie oddalone - lecz w razie, gdy potem dłużnik dobrowolnie dług zapłaci, to spełnione poprzez niego świadczenie nie będzie traktowane jak nienależne (art. 411 pkt 3 k.c.). Innym przejawem dalszego istnienia przedawnionego roszczenia jest zasada, iż przedawnienie wierzytelności zabezpieczonej zastawem nie narusza uprawnienia zastawnika do uzyskania zaspokojenia z rzeczy obciążonej (zasady tej nie stosuje się jednak do roszczenia o odsetki albo inne świadczenia uboczne). Warto także wspomnieć, iż wierzytelność przedawniona może być potrącona, jeśli w momencie, gdy potrącenie stało się możliwe, przedawnienie jeszcze nie nastąpiło (art. 502 k.c.). Terminy przedawnienia Czas przedawnienia roszczeń liczony jest między dwiema datami: rozpoczęciem biegu przedawnienia i upływem tego terminu. Co do zasady bieg przedawnienia zaczyna się od dnia, gdzie roszczenie stało się wymagalne, zaś jeśli wymagalność roszczenia zależy od podjęcia określonej czynności poprzez uprawnionego, bieg terminu zaczyna się od dnia, gdzie roszczenie stałoby się wymagalne, gdyby uprawniony podjął czynność w najwcześniej możliwym terminie. Z kolei bieg przedawnienia roszczeń o zaniechanie zaczyna się od dnia, gdzie ten, przeciwko komu roszczenie przysługuje, nie zastosował się do treści roszczenia. W pewnych, specyficznych okolicznościach bieg terminu przedawnienia bywa liczony od jeszcze odmiennej daty - takiej jak dzień gdzie miała zostać zawarta umowa lub dzień gdzie umowa miała zostać wykonana. Druga data brzegowa, a więc upływ terminu przedawnienia jest regulowany poprzez dwie fundamentalne reguły: jeśli przepis specjalny nie stanowi odmiennie, termin przedawnienia wynosi lat dziesięć, a dla roszczeń o świadczenia okresowe i roszczeń związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej - trzy lata (art. 118 k.c.); jeśli z kolei roszczenie zostało stwierdzone prawomocnym orzeczeniem sądu albo innego organu powołanego do rozpoznawania spraw danego rodzaju lub orzeczeniem sądu polubownego, to przedawnia się z upływem lat dziesięciu, chociażby termin przedawnienia roszczeń tego rodzaju był krótszy. jeśli stwierdzone w ten sposób roszczenie obejmuje świadczenia okresowe, roszczenie o świadczenia okresowe należne w przyszłości ulega przedawnieniu trzyletniemu. Zasady takie obowiązują także odnośnie roszczenia stwierdzonego ugodą zawartą przed sądem lub przed sądem polubownym lub ugodą zawartą przed mediatorem i zatwierdzoną poprzez sąd. Badając ryzyko przedawnienia się konkretnego roszczenia należy mieć także na względzie, iż zasada wyrażona w art. 118 k.c. doznaje licznych wyjątków, w formie specyficznych terminów przedawnienia dla pewnych rodzajów roszczeń. Pośród licznych odstęp, warto jest zwrócić uwagę na następujące: roszczenie o naprawienie szkody wyrządzonej czynem niedozwolonym ulega przedawnieniu z upływem lat trzech od dnia, gdzie poszkodowany dowiedział się o szkodzie i o osobie obowiązanej do jej naprawienia. Chociaż w każdym wypadku roszczenie przedawnia się z upływem lat dziesięciu od dnia, gdzie nastąpiło zjawisko wyrządzające szkodę. jeśli szkoda wynikła ze zbrodni albo występku, roszczenie o naprawienie szkody ulega przedawnieniu z upływem lat dziesięciu od dnia popełnienia przestępstwa bez względu na to, kiedy poszkodowany dowiedział się o szkodzie i o osobie obowiązanej do jej naprawienia; roszczenie o naprawienie szkody wyrządzonej poprzez wytwór niebezpieczny ulega przedawnieniu z upływem lat trzech od dnia, gdzie poszkodowany dowiedział się albo przy zachowaniu należytej staranności mógł się dowiedzieć o szkodzie i osobie obowiązanej do jej naprawienia. Jednak w każdym wypadku roszczenie przedawnia się z upływem lat dziesięciu od wprowadzenia produktu do obrotu; roszczenia z umowy ubezpieczenia przedawniają się z upływem lat trzech; roszczenia właściciela przeciwko samoistnemu posiadaczowi o płaca za korzystanie z rzeczy, o zwrot pożytków albo o zapłatę ich wartości, jak także roszczenia o naprawienie szkody na skutek pogorszenia rzeczy przedawniają się z upływem roku od dnia zwrotu rzeczy. To samo dotyczy roszczeń samoistnego posiadacza przeciwko właścicielowi o zwrot nakładów na rzecz; roszczenie właściciela przeciwko użytkownikowi o naprawienie szkody na skutek pogorszenia rzeczy lub o zwrot nakładów na rzecz, jak także roszczenie użytkownika przeciwko właścicielowi o zwrot nakładów na rzecz przedawniają się z upływem roku od dnia zwrotu rzeczy; roszczenie zastawcy przeciwko zastawnikowi o naprawienie szkody na skutek pogorszenia rzeczy, jak także roszczenie zastawnika przeciwko zastawcy o zwrot nakładów na rzecz przedawniają się z upływem roku od dnia zwrotu rzeczy. roszczenia z umowy przedwstępnej przedawniają się z upływem roku od dnia, gdzie umowa przyrzeczona miała być zawarta. jeśli sąd oddali żądanie zawarcia umowy przyrzeczonej, roszczenia z umowy przedwstępnej przedawniają się z upływem roku od dnia, gdzie orzeczenie stało się prawomocne. roszczenia z tytułu sprzedaży dokonanej w dziedzinie działalności przedsiębiorstwa sprzedawcy przedawniają się z upływem lat dwóch; roszczenia wynikające z umowy o dzieło przedawniają się z upływem lat dwóch od dnia oddania dzieła, a jeśli dzieło nie zostało oddane - od dnia, gdzie wedle treścią umowy miało być oddane; roszczenia wynajmującego przeciwko najemcy o naprawienie szkody na skutek uszkodzenia albo pogorszenia rzeczy, jak także roszczenia najemcy przeciwko wynajmującemu o zwrot nakładów na rzecz lub o zwrot nadpłaconego czynszu przedawniają się z upływem roku od dnia zwrotu rzeczy; roszczenie użyczającego przeciwko biorącemu do używania o naprawienie szkody za uszkodzenie albo pogorszenie rzeczy, jak także roszczenia biorącego do używania przeciwko użyczającemu o zwrot nakładów na rzecz i o naprawienie szkody poniesionej w wyniku wad rzeczy przedawniają się z upływem roku od dnia zwrotu rzeczy; roszczenie biorącego pożyczkę o wydanie przedmiotu pożyczki przedawnia się z upływem sześciu miesięcy od chwili, gdy element miał być wydany; roszczenia wynikające ze relacji rachunku bankowego przedawniają się z upływem lat dwóch. Nie dotyczy to roszczeń o zwrot wkładów oszczędnościowych; roszczenia z umowy przewozu osób przedawniają się z upływem roku od dnia wykonania przewozu, a gdy przewóz nie został wykonany - od dnia, kiedy miał być wykonany; roszczenia z umowy spedycji przedawniają się z upływem roku; roszczenia z tytułu gwarancji bankowych, poręczeń udzielanych poprzez banki i akredytyw, które stały się wymagalne, przedawniają się z upływem 6 lat. Warto także zauważyć, iż istnieje także szereg takich roszczeń majątkowych, które nie ulegają przedawnieniu: do roszczeń nieprzedawnialnych zalicza się roszczenie o zniesienie współwłasności (art. 220 k.c.), roszczenie właściciela nieruchomości do żądania od osoby, która włada naprawdę jego rzeczą, ażeby rzecz została mu wydana (chyba iż osobie tej przysługuje skuteczne względem właściciela uprawnienie do władania rzeczą - art. 222. § 1 k.c.) i roszczenie właściciela nieruchomości przeciwko osobie, która narusza własność w inny sposób aniżeli poprzez pozbawienie właściciela faktycznego władztwa nad rzeczą (art. 222 § 2 k.c.). Jeszcze odrębną kwestię stanowią roszczenia niemajątkowe, których w ogóle nie dotyczy zasada przedawnienia roszczeń, takie jak na przykład roszczenia wykorzystywane ochronie dóbr osobistych. Co zrobić, by nie dopuścić do przedawnienia się roszczeń? Fundamentalną organizacją, która pozwala zapobiec przedawnianiu się roszczeń jest tak zwany przerwanie biegu przedawnienia. Następuje ono: poprzez każdą czynność przed sądem albo innym organem powołanym do rozpoznawania spraw albo egzekwowania roszczeń danego rodzaju lub przed sądem polubownym, przedsięwziętą bezpośrednio w celu dochodzenia albo określenia lub zaspokojenia albo zabezpieczenia roszczenia. Do takich czynności zalicza się między innymi wytoczenie powództwa, wniesienie powództwa wzajemnego, zawezwanie do próby ugodowej i powołanie się na zarzut potrącenia; poprzez uznanie roszczenia poprzez osobę, przeciwko której roszczenie przysługuje, poprzez wszczęcie mediacji. Skutkiem przerwania biegu przedawnienia to jest, iż termin przedawnienia rozpoczyna biec na nowo. W wielu wypadkach ponowny bieg terminu nie rozpoczyna się natychmiast, bo w przypadku przerwania przedawnienia poprzez czynność w postępowaniu przed sądem albo innym organem powołanym do rozpoznawania spraw albo egzekwowania roszczeń danego rodzaju lub przed sądem polubownym lub poprzez wszczęcie mediacji, przedawnienie nie biegnie na nowo, dopóki postępowanie to nie zostanie zakończone. organizacją odmienną od przerwania biegu przedawnienia jest jego zawieszenie. To ostatnie jest rzadziej spotykane w obrocie gospodarczym i następuje: co do roszczeń, które przysługują dzieciom przeciwko rodzicom - poprzez czas trwania władzy rodzicielskiej; co do roszczeń, które przysługują osobom nie mającym pełnej umiejętności do czynności prawnych przeciwko osobom sprawującym opiekę albo kuratelę - poprzez czas sprawowania poprzez te osoby opieki albo kurateli; co do roszczeń, które przysługują jednemu z małżonków przeciwko drugiemu - poprzez czas trwania małżeństwa; co do wszelkich roszczeń, gdy na skutek siły wyższej uprawniony nie może ich dochodzić przed sądem albo innym organem powołanym do rozpoznawania spraw danego rodzaju - poprzez czas trwania przeszkody. Podsumowanie Teoretycznie każdy wierzyciel powinien być zainteresowany egzekwowaniem swoich uprawnień, zwłaszcza jeżeli profesjonalnie zajmuje się prowadzeniem działalności gospodarczej. Rzeczywistość jest jednak wiele bardziej skomplikowana i nie zawsze ta oczywista zasada przekłada się na praktykę działania przedsiębiorców. Powodów ku temu bywa sporo: braki kadrowe, chaos w dokumentacji, błąd człowieka, nieznajomość prawa czy brak właściwych procedur monitorowania terminów przedawnienia. W rezultacie dosyć regularnie zdarza, iż nawet profesjonalni uczestnicy obrotu gospodarczego usiłują egzekwować roszczenia, które są przedawnione - bądź także takie roszczenia usiłuje się egzekwować od nich. Dlatego także warto sobie przyswoić fundamentalne wiadomości na temat tego, czym jest przedawnienie roszczeń, w jaki sposób go unikać, a - kiedy zajdzie taka potrzeba - także, w jaki sposób z niego używać.
Czym jest Przedawnienie roszczeń w znaczenie w Słownik P .