Definicja Ius cogens

Co oznacza W dobie obecnej - inaczej aniżeli w klasycznym prawie międzynarodowym - przyjmuje się, iż w relacjach międzynarodowych obowiązują pewne normy prawne o znaczeniu tak ważnym dla społeczności międzynarodowej, iż mają one moc obowiązującą bezwzględną i nie mogą być uchylone żadną umową międzynarodową. Należy do nich niewątpliwie zakaz użycia siły, niezależnie od przypadków dozwolonych w Karcie NZ, zakaz interwencji w kwestie wewnętrzne innych krajów, zasada wolności morza otwartego, regulaminy o treści moralnej i humanitarnej, jak zakaz zabijania jeńców wojennych, zakaz ludobójstwa, zakaz handlu niewolnikami, kobietami czy dziećmi. Tego rodzaju imperatywne normy nazywane są ius cogens. Stanowią one w pewnej mierze odpowiednik zasady porządku publicznego w prawie wewnętrznym, zabezpieczając biznes społeczności międzynarodowej jako całości. Nie ulega zastrzeżenia, iż ius cogens ogranicza w znacznej mierze swobodę krajów w dziedzinie zawierania umów. Nie jest jednak słuszny pogląd dopatrujący się w koncepcji normy imperatywnej zamachu na suwerenność krajów. Przeciwnie, może ona w pewnych sytuacjach ochraniać suwerenność słabszego państwa, które w rokowaniach pozostaje pod presją silniejszego partnera. Zasada suwerennej równości zabrania wszelkich form dominacji w relacjach międzynarodowych, bo dominacja pozostaje w sprzeczności z koncepcją suwerenności. Konwencja wiedeńska ustala imperatywną normę powszechnego prawa międzynarodowego (ius cogens) jako normę przyjętą i uznaną "poprzez międzynarodową społeczność krajów jako całość za normę, od której jakiekolwiek odstępstwo nie jest dozwolone i która może być zmieniona jedynie poprzez późniejszą normę postępowania prawa międzynarodowego o tym samym charakterze". Równocześnie w konwencji stwierdzono, iż nieważna jest umowa, która w momencie zawarcia jest sprzeczna z imperatywną normą powszechnego prawa międzynarodowego (art. 53). Z chwilą pojawienia się nowej normy ius cogens każda umowa pozostająca z nią w sprzeczności traci ważność i wygasa (art. 64). O ile przyjęcie samej koncepcji ius cogens nie wywołuje już aktualnie sporów, o tyle nie jest bynajmniej rzeczą łatwą sporządzenie pełnego wykazu norm zaliczanych do ius cogens ani także podanie mierników umożliwiających odróżnienie imperatywnych norm powszechnego prawa międzynarodowego od innych norm tego prawa. Trudności tych nie usuwa Konwencja wiedeńska. Źródło: R. Bierzanek, J. Symonides, Prawo międzynarodowe publiczne, Warszawa 2005