Co oznacza Mali i wielcy konformiści

Co to znaczy: Małych komunistycznych konformistów odnajdziemy na wszystkich szczeblach. Lubował się w ich przedstawianiu w swych filmach Stanisław Bareja (Miś). W Co mi zrobisz, jak mnie złapiesz wykreował apatyczną ciężarną córkę komunistycznego dygnitarza – konformistyczny kochanek musi się z nią ożenić, tak aby nie zepsuć swej kariery, ma jednak jeszcze żonę i musi znaleźć pretekst do rozwodu, w czasie gdy wokół córki komunisty (niczym złotej kury znoszącej złote jajka) zdąży zakręcić się już operatywny kolega... Mistrzowską kreacją z filmu Barei Alternatywy 4 jest postać gospodarza domu – konformistycznego komunisty Anioła, który straciwszy intratną posadkę na prowincji efektywnie utrudnia życie mieszkańców pewnego warszawskiego osiedla. Organizuje ciągłe zgromadzenia, śledzi mieszkańców, donosi na nich, zatruwa im ich wolny czas – w tej roli świetny Roman Wilhelmi. Blok przy ul. Alternatywy 4 „zagrał” jeden z budynków na warszawskim Ursynowie.Innych małych i ogromnych komunistycznych konformistów wykreował Tadeusz Konwicki w Małej apokalipsie. Są urzędnikami, cenzorami, działaczami politycznymi,co jakiś czas jednak nie wytrzymują psychicznie i zamiast uczestniczyć w fetach i bankietach na cześć ZSRR, zwyczajnie rozbierają się w ramach protestu na oczach ludzi z całego państwie (transmisje telewizyjne) – łamią sobie kariery, lecz w swym mniemaniu zachowują także resztki godności (wszystko to zostaje przedstawione w groteskowej konwencji powieści).Mały konformista komunista to kreacja nienowa. Mnóstwo takich postaci odnajdziemy choćby w przedwojennej powieści Michaiła Bułhakowa Mistrz i Małgorzata. Służbiści i dyrektorzy łapownicy, mierni literaci korzystający z luksusowej stołówki i luksusowych wczasów na Krymie, nadgorliwi cenzorzy wykreślający z utworów literackich wszelakie wzmianki religijne,wreszcie prominenci, robiący zakupy w luksusowych sklepach, w trakcie gdy w państwie panuje bieda – to tylko nie wszystkie postaci konformistów wykreowane poprzez pisarza.Podobnych konformistów, którzy próbują zrobić kariery, korzystając ze zmiany układów politycznych, przedstawia Jerzy Andrzejewski w powieści Popiół i diament. Do ogromnych konformistów na wyższym szczeblu zaliczymy na przykład prezydenta Ostrowca Świętokrzyskiego, dziennikarza i karierowicza Święckiego, który w toku akcji powieści zostaje ministrem; do małych konformistów na przykład jego sekretarza Drewnowskiego czy Weycherta, wiceprezydenta Ostrowca